Γυναίκα
«Γυναίκα» συνοπτική ιστορική αναδρομή – Tης Χριστίνας Κόλλια
«Απ’ της γυναίκες τούτου του καιρού,
γειά σου, εσύ, η πιο παλληκαρού!
Γίνου σεμνή, αχρεία, τρομερή,
παμπόνηρη, καλή και τρυφερή»
Λυσιστράτη – Αριστοφάνης
Παρότι ο Αριστοφάνης με μιαν αμίμητη τεχνική, επιχειρεί να αποδώσει μέσω της σάτιρας έναν ενεργό ρόλο στη γυναίκα της εποχής του, αυτή που αν και χρησιμοποιεί ερωτικά τεχνάσματα αποφασίζει να δικαιώσει τη φύση της επιδιώκοντας την ειρήνη σε μια κοινωνία ανδροκρατούμενη και κατεξοχήν πολεμοχαρή, δεν καταφέρνει να αλλάξει και την τύχη της. Παρά τις λαμπρές ημέρες της Δημοκρατίας των Αθηνών, το νεογέννητο κορίτσι ήταν έρμαιο στη δικαιοδοσία του πατέρα του. Εφόσον στο θηλυκό παιδί δινόταν η χάρη να παραμείνει εν ζωή, η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη, ώστε να αποφευχθεί η εγγενής απειλή που έφερε ως αντικείμενο του πόθου και να διασφαλιστεί η ηθική τάξη των πραγμάτων. Λόγος που η μερίδα των αξιοσέβαστων γυναικών, όφειλε αφ’ ενός μεν να αναπαράγει το γένος, αφ’ ετέρου δε να είναι ανύπαρκτη: «να μην ακούγεται στην αγορά ούτε για καλό ούτε για κακό».
Έτσι ένας πρώιμος γάμος εξασφάλιζε με τον περιορισμό της γαμετής (συζύγου) στον γυναικωνίτη, τόσο την αρετή όσο και την ευρύτερη κοινωνική της αποδοχή. Προκειμένου, δε, να διαφυλαχθεί η απαιτούμενη ευταξία, είχε συσταθεί το σώμα των «γυναικονόμων», αποστολή των οποίων ήταν η επιτήρηση της συμπεριφοράς των γυναικών στην πόλη.
Περιπτώσεις όπως της Ασπασίας, η οποία ασχολούνταν ενεργά με τα κοινά εκφράζοντας ελεύθερα τις απόψεις της, δεν μένουν ατιμώρητες: Αν και σύζυγος του ισχυρού Περικλή, αποκαλέστηκε δημόσια από τον Κρατίνο «Παλλακίδα ασύστολη με σκυλίσια μάτια» και στη συνέχεια ήρθε αντιμέτωπη με τη θανατική ποινή, κατηγορούμενη για απόπειρα διαφθοράς των ενάρετων γυναικών. Το δάκρυ του Περικλή, κατά τη διάρκεια της ένθερμης ομιλίας του στην υπεράσπισή της, ήταν το μόνο που στάθηκε ικανό να την αθωώσει.
υ στην υπεράσπισή της, ήταν το μόνο που στάθηκε ικανό να την αθωώσει.
Στον Μεσαίωνα η γυναίκα χαρακτηρίζεται ως είδος μιαρό, ως ένα αναλώσιμο σκεύος ηδονής. Διώκεται και συχνά οδηγείται στην πυρά ως μάγισσα.
«Φύγε από τη μέση βρωμοχωριάτισσα! Θα σε ρίξουμε στη φωτιά! Θα σε τσιγαρίσουμε!» μήνυσαν οι Άγγλοι στην εθνική ηρωίδα των Γάλλων, Ιωάννα της Λωραίνης, λίγο πριν την επικηρύξουν και την παραδώσουν ζωντανή στις φλόγες.
Σε αυτούς τους σκοτεινούς αιώνες ο Δάντης υμνεί τη γυναικεία ύπαρξη «Αποφάσισα να μη μιλήσω πια για την ευλογημένη γυναίκα ώσπου να μπορέσω αντάξιά της να την ιστορήσω» ενώ ο Καλβίνος οδηγεί στη φυλακή γυναίκα που είχε κτενίσει την κόμη της με ανήθικο ύφος.
Στην εποχή του Διαφωτισμού οι γνώμες για το γυναικείο φύλο διίστανται. Απόψεις που τη θεωρούν αδύναμη για ορθολογιστική σκέψη και πρακτική, λόγω ιδιαιτερότητας της φύσης της, συγκρούονται με ισχυρισμούς όπως του Βολταίρου, που επιμένουν ότι οι γυναίκες είναι ισοδύναμες διανοητικά με τους άνδρες. Αποτέλεσμα των θεωρητικών και όχι μόνο συγκρούσεων για το γυναικείο ζήτημα ήταν μια θεμελιώδης συναπόφαση, που καθόρισε την μετέπειτα κατάκτηση των δικαιωμάτων του «ασθενούς φύλου»: η μόρφωση κι εκπαίδευση των γυναικών.
Παρότι στον 19ο αιώνα, ο ποιητής Μπωντλαίρ, θα δηλώσει: “Η γυναίκα είναι μια πρόσκληση προς την ευτυχία” το δεκαεξάωρο της κακοπληρωμένης γυναικείας εργασίας είναι η πραγματικότητα, όπως και οι ζώνες αγνότητας, οι οποίες από κοινού με την υμενολατρεία, συντηρούν τα βεβαρυμμένα κατάλοιπα των παρελθόντων καιρών. Απαραίτητες οι εκθέσεις γιατρών προκειμένου να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη της παρθενίας επίσημα, ώστε η γυναίκα να εξασφαλίσει την υπόληψη του μέλλοντα συζύγου της.
Μέχρι, που, στις 8 Μαρτίου του 1857, οι εργάτριες της Νέας Υόρκης εξεγείρονται σε μια ιστορική αιματοβαμμένη διαδήλωση, αιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και εδραιώνουν την απαρχή της πράξης για την αναγνώριση του πολυσήμαντου ρόλου της γυναίκας.
Στον 21ο αιώνα τα γυναικεία δικαιώματα έχουν πλέον θεσμοθετηθεί, όμως στις ενδεικτικές περιπτώσεις που ακολουθούν φαίνεται πως ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς.
Στην Ινδία, η Garuda Punara, ιερό κείμενο των Ινδών, προτρέπει τη γυναίκα να καεί μαζί με τη σωρό του άνδρα της με ανταμοιβή τη δικαίωσή της στη μεταθανάτια ζωή.
Στο Πακιστάν δεκάδες γυναίκες, ετησίως, δέχονται επίθεση με βιτριόλι για λόγους όπως η ερωτική απόρριψη.
Στο Ιράν η ποινή της μοιχείας, που εφαρμόζεται μόνο στις γυναίκες, είναι συχνά ο λιθοβολισμός.
Στην Κίνα η θανάτωση των νεογέννητων βρεφών θηλυκού γένους, λόγω κόστους χωρίς τέλος ανταποδοτικότητας, είναι ένα σύνηθες φαινόμενο.
Στην προηγμένη Ευρώπη το ποσοστό αύξησης της γυναικείας κακοποίησης σε επίπεδο σωματικής, λεκτικής, σεξουαλικής, εργασιακής και ψυχολογικής βίας είναι σταθερά ανοδικό.
Φτάνοντας στην περίοδο του lockdown, η οποία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, οι εκτιμήσεις είναι ήδη δραματικές με τη γυναικεία κακοποίηση να σημειώνει κατακόρυφη αύξηση και τον ΟΗΕ να κάνει έκκληση για αναχαίτιση του φαινομένου.
«Έτσι ζήσαμε. Αγνοημένες και μονάχες μέσα στο εσωτερικό μας πάθος, αγνοημένες κι έρημες μέσα στην ιερότητα της μητρότητάς μας…»
Τάσος Λειβαδίτης – Γυναίκες
Αν και τα στοιχεία, μαζί με τις πρόσφατες αποκαλύψεις στη χώρα μας, καταδεικνύουν ότι το φυλετικό και συλλογικό ασυνείδητο έχει να αναμετρηθεί με πολλαπλά ακόμα δαιμόνια έως την κάθαρσή του, άντρες συνοδοιπόροι, όπως οι ποιητές, συνδέουν επάξια το ρόλο τους με τον πολυσήμαντο ρόλο της γυναίκας στο δράμα και το δρώμενο της ζωής.
«Ιδού, αυτές οι γυναίκες φέρνονται θαυμαστά, αυτές είναι μεγαλόψυχες και λένε ότι μαθαίνουν από μας. Δε δειλιάζουν, μολονότι τους επάρθηκε η ελπίδα που είχαν να γεννήσουν τέκνα για τη δόξα και για την ευτυχία. Εμείς λοιπόν μπορούμε να μάθουμε απ’ αυτές και να τες λατρεύουμε έως την ύστερη ώρα…»
Διονύσιος Σολωμός – Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
*Η Χριστίνα Κόλλια είναι συγγραφέας και σύμβουλος ψυχικής υγείας